Bestuurders van Zeeland Graven van Vlaanderenvan 1012- 1167Condominiumvan de graven van Vlaanderen en Hollandvan 1167- 1256Graven van Vlaanderen en graven van Holland en Zeelandvan 1256- 1299Graven van Henegouwen, Holland en Zeelandvan 1299- 1433Graven van Vlaanderen, Artesië, Henegouwen, Holland, Zeeland en Namenvan 1433- 1581Staten van Zeelandvan 1581- 1795

Bestuurders van Zeeland voor 1323

De graven die Zeeland bestuurden voor 1323 zijn altijd graven van naburige graafschappen geweest, die delen van Zeeland in leen hadden. Zo waren er:

• 18 Vlaamse graven die Zeeland Bewestenschelde- tussen 1012 en 1323 - en tot in de 12e eeuw Zeeland Beoostenschelde, in leen hadden van de Duitse koning.
• 7 Hollandse graven die tussen 1167 en 1299 Zeeland Bewestenschelde in onderleen hadden van de graven van Vlaanderen en over Zeeland Beoostenschelde regeerden.
• 2 Henegouwse graven die tussen 1299 en 1323 over Zeeland Beoostenschelde en/of Zeeland Bewestenschelde regeerden.

PeriodeVlaamsegraven 1012-1034Boudewijn IV1035-1067Boudewijn V1067-1070Boudewijn VI1070-1071Arnulf III1071-1093Robrecht I de Fries1093-1111Robrecht II van Jeruzalem1111-1119Boudewijn VII1119-1127Karel de Goede1127-1128Willem Clito1128-1168 Diederik van de ElzasPeriodeHollandsegraven Condominum
(1167-1256) 1167-1190 Floris III1168-1191Filips van de Elzas1191-1194Boudewijn VIII van Henegouwen1190-1203 Dirk VII1194-1205Boudewijn IX1205-1244 Johanna van Constantinopel1203(13)-1222Willem I1222-1234Floris IV1234-1256 Willem II1244-1278 Margaretha van ConstantinopelSoevereiniteitsstrijd
Vlaamse-Henegouwse graven1256-1296Floris V1278-1305 Gwijde van Dampierre1296-1299Jan IPeriodeHenegouwsegraven 1299-1304Jan II van Avesnes1305-1322Robert III van Bethune1304-1323 Willem III de Goede1322-1323Lodewijk I van Nevers

Het Hollandse Huishield in 1299 op te bestaan. De graven van Vlaanderen gaven bij de Vrede van Parijs in 1323 hun aanspraken op Zeeland Bewestenschelde op.

Graven van Zeeland

De eerste graaf, van het nieuw ontstane graafschap Zeeland, was de Henegouwse graaf Willem III (Guillaume I de Hainaut). Van 1323 (Vrede van Parijs) tot 1581 (Acte van Verlatinghe) bestond het graafschap Zeeland. Het bestuurscentrum van het graafschap was Middelburg (dat in 1566 als eerste stad, in de Nederlandse taal, hoofdstad werd genoemd).^[bron?]

Van 1323 tot 1433 vormde Zeeland een personele uniemet de graafschappen Henegouwenen Hollandvia het Henegouwse Huisen later het Beierse Huis. Van 1433 tot 1581 was het een personele unie met de graafschappen Henegouwen, Holland, Vlaanderen, Artesië, Namenen Zutphenvia eerst het Bourgondische Huisen later het Habsburgse Huis.

PeriodeGraven van het Henegouwse HuisBijzonderheden 1323-1337Willem III van Holland(Guillaume I de Hainaut) 1337-1345Willem IV van Holland(Guillaume II de Hainaut) 1345-1354Margaretha II van Henegouwen(Marguerite II de Hainaut)Gehuwd met Duits koning/keizer Lodewijk IV van Beieren.
TroonstrijdMargaretha II met Willem V van Holland(Guillaume III) (1349-1354). Graven van het Beierse Huis1354-1389Willem V van Holland(Guillaume III de Hainaut)Zoon van Lodewijk IV van Beieren.
Albrecht van Beieren(Albert de Wittelsbach) regent 1358-1389. 1389-1404Albrecht van Beieren(Albert de Wittelsbach)Zoon van Lodewijk IV van Beieren. 1404-1417Willem VI van Holland(Guillaume IV d'Ostrevant) 1417-1433Jacoba van BeierenTroonstrijdmet Jan van Beieren(1417-1425). Graven van het Bourgondische Huis1433-1467Filips de GoedeIn 1430 gehuwd in Sluismet Isabella van Portugal. 1467-1477Karel de StouteGraven van het Habsburgse Huis1477-1482Maria van Bourgondiëen Maximiliaan I van Oostenrijk. 1482-1506Filips de SchoneMaximiliaan van Oostenrijk regent 1482-1494 . 1506-1555Keizer Karel VMaximiliaan van Oostenrijk regent 1506-1515. 1555-1581Filips II van Spanje

Vanaf 1473 tot 1581 was de Grote Raad van Mechelenhet hoogste rechtscollege van het graafschap Zeeland.

Staten van Zeeland

In 1581 kwam er een einde aan het graafschap Zeeland met het Plakkaat van Verlatinghe. Vanaf dat moment werd Zeeland een van de gewestenvan de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, met als soeverein de Staten van Zeelandin plaats van een graaf. Door deze Noord-Nederlandse onafhankelijkheid hadden ze zich onttrokken aan het koninklijke gezag en aan de rechtsbevoegdheid van de Grote Raad van Mechelen. Vanaf dat moment deelde Zeeland bepaalde instellingen met Holland en West-Friesland, zoals de Hoge Raad van Holland, Zeeland en West-Frieslandhet hoogste rechtscollege. Nadat de Staten-Generaalzich in 1583 in de Noordelijke Nederlanden hadden gevestigd, kwamen zij aanvankelijk in Middelburg bijeen. Vanaf 1588 werd Den Haag de vergaderplaats.

Van 1581 tot 1795 was Zeeland - vanaf 1588, binnen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden - een onafhankelijke federale staat (waarvan de Staten van Zeelandde soevereinen waren), met onder andere:

• vanaf 1574/1576 eigen rechtspraak en eigen regering (Zeeuwse Regeringsraad/Landraad),
• vanaf 1578 eigen wetgeving,
• vanaf 1580 een Zeeuwse Munt,
• vanaf 1596 een Rekenkamer en
• vanaf 1597 de Admiraliteit van Zeeland.

Steden in het graafschap Zeeland

Zelandia Comitatus, Abraham Goos.

Stemhebbende steden, in volgorde van belang (met tussen haakjes de datum dat stadsrechten werden verkregen):

• Middelburg(1217)
• Zierikzee(1248)
• Vlissingen(1315), stemhebbend in de Staten van Zeeland vanaf 1574
• Veere(1355), stemhebbend in de Staten van Zeeland vanaf 1574
• Tholen(1366)
• Reimerswaal(1374), tot 1574 stemhebbend in de Staten van Zeeland
• Goes(1405)

Smalsteden(geen zitting in de Staten van Zeeland):

• Domburg(1223)
• Westkapelle(1223)
• Kortgene(1431)
• Brouwershaven(1477)
• Sint-Maartensdijk(1491)
• Arnemuiden(1574)

Bronnen, noten en/of referenties

• H.W.J. Volmuller Nijhoffs, Geschiedenislexicon Nederland en België 1981
• Dr. H.A. Enno van Gelder, Cultuurgeschiednis in vogelvlucht 1965
• Dr. H.P.H. Jansen, Kalendarium geschiedenis van de Lage landen in jaartallen 1971